”MAJSA’ATA WAA GEESI HALYEEY AH. WUXUU ISU-SOO-BAX DAGAALEED
KU LAAYEY BOQOL KA MID AH MUSHRIKIINTA. HADDABA, MAXAAD U MALEENAYSAA INTA UU
KU DHEX LAAYEY DAGAALKA BARTAMIHIISA”.
Waa xilli ay geesiyadii sharafta badnaa ee ciidanka Alle ay
iska ja-jafayaan boorkii dagaalka Al-qaadisiyah, weliba iyagoo ku faraxsan
guushii uu Ilaah ka siiyay dagaalka, sidoo kalena ku faraxsan wixii
walaalahooda dagaalka ku shahiiday loo qoray oo ajar ah. Dhinaca kale waa xilli
ay u hilowsan yihiin dagaal la mid ah dagaalkii Al-qaadisiyah, isla markaana ay
sugayaan inuu xagga khaliifka Cumar Binu Khaddaab (rc) uga yimaado amar tilmaamaya
inay sii wadaan jihaadka si loo ciribtiro carshigii reer Kisraa.
Sugitaankoodii maba sii dheeraanin jeer uu maalintii danbe
ka yimaado magaalada Madiina nin uu soo diray Khaliifka Cumar isagoo siday
dhambaal ku socota guddoomiyaha gobolka ee Abii Musa Al-ashcariyyi. Dhambaalka
wuxuu ku saabsanaa inuu Abuu Musa kaxeeyo ciidanka muslimiinta iyadoo ciidanka
lagu darayo ciidan kale oo ka iman doona magaalada Basra, iyagoo markaasna si
wadajir ah u aada gobolka la yiraahdo Al-ahwaaz (magaalo ku taalla Iiraan), si
loo raacdeeyo hoggaamiyaha reer Furus ee la yiraahdo Al-hurmuzaan markaas ka
dibna laga takhalluso lana xoreeyo magaallada Tustur, magaaladaasoo ahayd
xarunta boqortooyada reer Kisra.
Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi: sayidkii reer Banii Bakr ee
ay aadka u aqbali jireen hadalkiisa.
Amarkii Khaliifka Cumar uu u soo diray Abii Musa ayaa waxaa
ku jiray inuu Cumar amray Abii Muusaa inuu dagaalka uu u kaxeysto
dagaalyahankii geesiga ahaa ee la oran jiray Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi,
isla mar ahaantaana ahaa sayidkii reer Banii Bakr ee ay aadka u aqbali jireen
hadalkiisa. Halkan, waxaan ka fahmaynaa
qiimaha uu lahaa Majsa’ata Ibnu Thawr.
Saxaabigii Abii Musa Al-ashcariyyi wuxuu shaaca ka qaaday
amarkii Cumar Binu Khaddaab, wuxuuna diyaariyay ciidankiisa, dhinaca bidix ee
ciidankana wuxuu yeelay Majsa’ata Ibnu Thawr, dabadeedna wuxuu ciidankii ku
daray ciidankii ka imaanaayay magaalada Basra, sidii ayeeyna si wadajir ah u
dhaqaaqeen iyagoo jidka Alle u duulaya. Kama aynan suulin muslimiintii kuwii
magaalooyin badan xoreenaya, tirtirayana meelihii ay gaallada ku jireen, halka
hoggaamiyihii ciidanka Faaris ee Hurmuzaana hortooda cararaya jeer uu ka gaaray
magaaladii Tustur, iskuna ilaaliyay dhufeysyadeeda.
Tustur ee uu Hurmuzaan ku dhuuntay ayaa waxay ahayd
magaalooyinka reer Furus magaallada ugu bilicda badan.
Magaallada Tustur ee uu Hurmuzaan ku dhuuntay ayaa waxay
ahayd magaalooyinka reer Furus magaallada ugu bilicda badan xagga quruxda,
xagga cimilladana waxay ahayd tan ugu quruxda badan, sidoo kalena waxay ahayd
meel aad ugu habboon xagga dhufeys-galka. Waxaa intaa dheer waxay magaaladu
lahayd magac dheer oo leh taariikh qadiim ah, waxayna ku taallay meel taag ah
oo qaabka ay u dhisan tahay u ekeyd qaab sida faras oo kale.
Waxaa magaallada waraabiya oo mara webiga yar ee lagu
magacaabo ”Nahru Dujeyl”. Waxaa magaallada ay lahayd taallo-biyood,
taalladaasoo uu dhisay boqorkii la oran jiray Saabuur, waxaa dhinaca taallada
ka soo burqanayay biyaha webiga iyadoo ay marayaan waddooyinka mara dhulka
hoostiisa.
Haantaas biyaha iyo waddooyinkaas dhulka hoostiisa mara ayaa
waxay ka mid ahaayeen dhismaha kuwooda lala yaabo. Maxaa yeelay waxaa lagu
dhisay dhagaxyo waaweyn, waxaana lagu taagay tiirar bir ah oo aad u adag,
dhinaca kalena dhulka waddooyinka hoose marana waxaa lagu goglay maar.
Hareeraha magaallada Tustur waxaa ahaaday derbi aad u weyn aadna u dheer,
kaasoo hareereeya magaallada.
Culumada mu’arrikhiinta waxay yiraahdaan, derbigan wuxuu
ahaa derbigii ugu horeeyay uguna weyna ee laga dul dhiso dunida dusheeda.
Intaa dabadeed wuxuu Hurmuzaan hareeraha derbigaas ka qoday
god dhufeys ah, kaasoo ay adag tahay in laga soo tallaabo, dhinaca kale wuxuu
godkaas ka buuxiyay ciidanka Faaris kuwooda xulka ah. Haddaba, muslimiinta
waxaa ku soo food lahaaday mushkilad cusub, waayo waxay yimaadeen meel aynan
awoodi karin inay gudbaan.
Ciidamadii muslimiintii waxay fadhiyeen hareeraha derbiga
Tustur, iyagoo halkaas fadhiyay muddo dhan 18 billood oo aynan awoodin inay
godkaas ka gudbaan. Muddadaas intaas le’eg waxay ciidamada muslimiinta la
galeen ciidamada Furus 80 iska horimaadyo ama dagaallo.
Dagaal kastana oo ka mid ah dagaalladaasna waxay ku
billaabanayeen qaab isu-soo bax, iyadoo ay isu beddeli jireen markii danbena
dagaal qadhaadh oo weliba lagu hoobto. Haddaba, Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi
ayaa wuxuu goobtii dagaalka ku soo bandhigay wacdarro la yaab leh, taasoo ka
yaabisay cadowyadii iyo asxaabtii hal waqti. Waxaa u suurto gashay Majsa’ata
inuu laayo boqol nin oo ka mid ah halyeeyadii fardoollayda ahaa ee reer Furus,
magaciisana wuxuu noqday mid cabsi ku rida safafka gaallada Furus, halka sharaf
iyo awood ay u kordhinaysay muslimiinta.
Saxaabo fara badan oo aanan markii hore aqoonin Majsa’ata
ayaa gadaal danbe ka garawsaday sababta uu amiiral mu’miniinka ugu dadaalay
inuu halyeeygan geesiga ah ka mid noqdo ciidamada muslimiinta. Dagaalkii ugu
danbeeyay ee ka mid ahaa dagaalladii 80-ka gaarayay ayaa waxay muslimiintii
weerareen ciidamadii cadoowga weerar geesinimo leh, nimankii gaallada ahaa ee
reer Furus ahaana waxay ka carareen kaabadihii ka dhisnaa godka korkiisa,
waxayna ku dhuunteen magaallada Madiina iyagoo isku soo xiray iriddadii
dhufeyska ahayd.
Muslimiintii, waxay galeen khatar hor leh.
Sabarkii dheeraa ka
dib, waxay muslimiintii markale u gudbeen xaalad ka xun tii ay markii hore ku
sugnaayeen. Gaalladii reer Furus waxay billaabeen inay leebabkoodii sida roob
oo kale uga dhigaan muslimiinta, iyagoo ka soo ganayay dhismayaashii sare
korkoodii ee ay ku jireen. Waxay kaloo billaabeen inay derbiyada korkooda ka
soo laalaadiyaan silsilado dab ah, silsilad kastana afkeeda waxay wadatay
kalbado holcaysa, kuleyl badni awgeed. Haddii mid ka mid ah muslimiinta isku
dayo inuu soo koro derbiga amaba uu u dhowaado, gaalladii waxay ku daban jireen
kalbaddii sidiina ayeey ku soo jiidan jireen, markaas jirkii ayaa guban jiray,
hilibkiisana wuu kala daadaadan jiray sidaasna ayuu ku dhimman jiray.
Waa xaalad aad u qadhaadh.
Waa xaalad aad u qadhaadh. Muslimiintii waxaa ku badatay
dhibaatadii, sidii lagu yiqiinnayba waxay billaabeen inay Ilaah baryaan, iyagoo
si qushuuc leh isugu dulloonaya Rabbigooda sharafta badna si uu uga qaado
dhibaatadan, isla markaasna uga gargaaro cadoowgooda gaallada. Goor uu Abuu
Musa Al-ashcariyyi uu ee-eegayo derbigii weynaa ee Tustur, isla mar ahaantaana
ka quustay in laga gudbo derbiga, ayaa waxaa hortiisa ku dhacay leeb laga soo
tuuray dhinaca derbiga. Wuu eegay, wuxuuna arkay inay wadato warqad ku qoran:
"annigu waan idinku kalsoonaaday haddaad tihiin jamaacada muslimiinta,
waxaana idin weydiisanayaa amaan iyo nabadgelyo anniga iyo naftayda iyo
ehelkayga iyo ciddii i raacdaba, annigana dhinaceeyga waxaa ballan ah inaan
idin tusin doono meel qarsoodi ah oo aad uga baxdaan meeshan magaallada
Madiina".
Abuu Muusa wuxuu ninkii u qoray warqad xambaarsanayd inuu
amaan iyo nabadgelyo siinayo ninkii, wuxuuna warqaddii ay ku qornayd fariintaas
kula xiray leeb dabadeedna ninkii ayuu u tuuray. Ninkii wuxuu ku kalsoonaaday
nabadgelyada iyo amaanka muslimiinta iyagoo lagu yiqiinnay tusaalahaas
wanaagsan sida ballanta oo laga run sheego, ballanta oo la oofiyo.
Ninkii wuxuu u soo dusay muslimiintii, isagoo ku gabbanaya
mugdiga habeenka. Markii uu u yimid Abuu Muusa waxa uu u sheegay waxa uu yahay
dhab ahaan, wuxuuna yiri: "innagu waxaan ka mid nahay dadka magaalladan
deggan madaxdeeda, ninka la yiraahdo Hurmuzaan (hoggaamiyaha ciidamada Furus)
wuxuu laayey walaalkaygii iga weynaa, hantidiisii iyo reerkiisana wuu dhacay.
Annigana wuxuu ii hayaa cadaawad iyo xummaan oo wuxuu doonayaa inuu i dilo.
Caddaaladiina ayaan dulmigiisa ka door biday, ballan oofintiina ayaan ka door
biday ballan ka-bixiisa, waxaana go’aan ku gaaray inaan idin tuso meel qarsoodi
ah oo aad uga baxdaan Tustur, sidaa darteed waxaad i siisaa nin ku tilmaaman
dhiiranaan iyo maskax furnaan, dhinaca kalena yaqaana dabaasha si aan u tuso
waddada".
Abuu Muusa Al-ashcariyyi oo hoggaaminayay ciidamada
muslimiinta ayaa wuxuu u yeeray Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi, ka dibna wuxuu
sir ahaan ugu sheegay arrinkan isaga ah isagoo ku yiri: ”waxaad iigu kaalmaysaa
nin ka mid ah tolkaaga, ninkaasoo leh go’aan adag iyo caqli hufan, isla
markaasna yaqaana dabaasha”. Majsa’ta ayaa durbadiiba yiri: "ninkaas
waxaad ka dhigtaa anniga amiiroow".
Abuu Muusa ayaa wuxuu ku yiri, haddaaba sidaa doontay ku
soco barakada Ilaahay, intaa dabadeed wuxuu u dardaarmay inuu xifdiyo waddada,
sidoo kalena u fiirsado iridka halka uu ku yaallo, iyo inuu soo xaddido meesha
uu joogo Hurmuzaani, inuu sidoo kale soo hubsado shakhsiga Hurmuzaan, dhinaca
kalena uusan wax ficil ah qaadin aan ka ahayn howshii loo diray.
Majsa’ata ayaa dhaqaaqay goor habeen ah, isagoo ku gabbanaya
gudcurka iyo mugdiga habeenka isagoo la socda ninkii faarisiga ahaa. Way
socdeen ilaa ay ka soo galaan meel nafaq ah (waddo marta dhulka hoostiisa),
kaasoo isku xira webiga iyo magaallada. Nafaqaas ama godkaas wuxuu mararka
qaarkood noqonayay mid waasic ah oo waxaa suurta galeysay in socod looga gudbo,
halka marka kale uu ciriiri noqonayay jeer ay sababto inuu dabaasho.
Waddada nafaqa wuxuu ahaa mid qal-qalooca oo kala bax-baxa,
mararka qaarkoodna wuxuu noqonayay mid toosan. Sidaas ayeey ku jireen ilaa ay
markii danbe ka soo gaareen meeshii looga baxayay magaalada. Ninkii Faarisiga
ahaa ayaa wuxuu Majsa’ata tusiyay Hurmuzaan.
Majsa’ata wuxuu yiri, waxaan isha saaray hoggaamiyhii
ciidamada Furus ee Humrmuzaan, iyo goobtii dhufeyska u ahayd. Kolkii uu
Majsa’ata arkay Hurmuzaan ayaa wuxuu damcay inuu leeb ku gano dhuuntiisa, hase
ahaatee durbadiiba wuxuu xasuustay dardaarankii uu siiyay Abuu Muusa
Al-ashcarriyyi ee ahayd inuusan wax ficil ah qaadin. Majsa’ata wuxuu xakameeyay
naftiisa, wuxuuna ku noqday halkii uu markii hore ka yimid intaan la gaarin
fajarkii.
Abuu Muusaa Al-ashcarriyyi Ilaah ha ka raalli noqdee, wuxuu
diyaariyay ciidan gaarayay ilaa 300 qof, kuwaasoo ka mid ah ciidamada
muslimiinta kuwooda ugu geesisan, uguna adkeysi badan, dhinaca kalena ugu
adkeysiga badan xagga dabaasha. Ciidankaas wuxuu amiir uga dhigay Majsa’ata
Ibnu Thawr Al-Saduusi, wuuna sagootiyay oo u dardaarmay. Wuxuu ciidamada
muslimiinta astaan uga dhigay oraahda takbiirta (allahu akbar), taasoo calaamad
u ah goorta la galayo magaallada.
Majsa’ata oo hoggaaminayay ciidamada.
Majsa’ata oo hoggaaminayay ciidamada, ayaa wuxuu ciidankii
faray inay iska fududeeyaan dharka ay qabaan, si aynan biyaha u cusleynin
dharka. Dhinaca kale, wuxuu uga digay inay soo qaataan waxaan ka ahayn
seefahooda, isagoo u dardaarmay inay seefaha ku adkeeyaan jidhkooda. Ciidamadii
way dhaqaaqeen, way socdeen ilaa laga gaaray habeenka qaybtiisa hore (qiyaastii
10-ka habeenimo).
Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi iyo ciidankiisa geesiga ahaa
waxay godka nafaqa ku jireen muddo ku dhow 2 saacadood, iyagoo socday waddada
marta dhulka hoostiisa meeshaasoo aad khatar u ahayd. Kahtartaasina haddaan
arki doonnaa. Markay yimaadeen meeshii looga baxayay godka nafaqa ayaa wuxuu
Majsa’ata ogaaday in nafaqii uu liqay labo boqol iyo labaatan nin oo ka mid ah
ciidamadiisa, waxaana ciidamadii isugu soo haray oo keliya 80 nin. Gumadihii
Majsa’ata iyo asxaabtiisa maba aynan dhigin dhulkii magaallada jeer ay soo
baxsadeen seefahoodii, kuna qamaameen ciidankii waardiyeenayay dhufeyska iyagoo
seefahoodii ku laayey ciidankaas.
Intaa dabadeed, waxay ku soo boodeen albaabadii wayna fureen
iyagoo ku hutaafayay ALLAHU AKBAR. Takbiirtooda (allahu akbartoodii) iyo
takbiirta ciidankii gudaha ku jiray ayaa wada kulantay, markaasna waxay
muslimiintii gudaha ku jiray soo aadeen dhinacii magaallada, waxayna ahayd
xilli waaberi ah. Ciidamadii muslimiintii iyo cadoowgii gaallada ayaa madaxa
isla galay, waxayna is dhaafsadeen dagaal aad loogu hoobtay, taasoo ay yar
tahay in lagu arko taariikhdii duulimaadyada marka laga eego xagga dhibaatada,
cabsida iyo tirada dhimashadaba.
Goor uu dagaalku socdo ayaa wuxuu Majsa’ata arkay
hoggaamiyihii Hurmuzaan. Isla markiiba, wuxuu soo aadey dhinaciisa, hase
ahaatee waxaa ka dhex galay dadkii dagaalamayay oo ka qariyay ninkii uu
eeganayay. Wax yar ka dib, ayuu haddana arkay, dabadeedna wuxuu u cararay
xaggiisa isagoo la soo baxay seeftiisa. Halkan, wuxuu Majsa’ata kala kulmi
doonaa dhibaato, maxaa yeelay sidaan hore ugu soo aragnayba Majsa’ata iyo
ciidamadiisuba ma aynan wadan cambuur bireedka dagaalka, taasoo u diidday
godkii biyaha ee ay soo mareen.
Majsa’ata iyo Hurmuzaan waxay iskula boodeen seefahoodii,
mid kastana midka kale wuxuu ku dhuftay darbad xoog leh. Laakiin nasiib darro,
Majsa’ata oo aanan qabin cambuur bireedka way haleeshay darbadii seefta, halka
Hurmuzaan ay ka difaacday cambuur bireedkiisa. Geesigii halyeeyga ahaa ee
Majsa’ata wuxuu si sara joog ahaan ugu dhacay goobtii dagaalka, isagoo ishiisu
ay ku qabowsatay wixii uu Ilaah gacantiisa ku xaqiijiyay oo guul ah. Ciidamadii
muslimiintii waxay sii wadeen dagaalka jeer uu Ilaah ka siiyo gaallada guusha,
ayna gacanta ku dhigaan hoggaamiyihii ciidamada Furus ee Hurmuzaan.
Muslimiintii iyagoo furashadii iyo guushii ay heleen ku
bishaaraysanaya ayaa waxay yimaadeen magaalada Madiina.
Muslimiintii iyagoo furashadii iyo guushii ay heleen ku
bishaaraysanaya ayaa waxay yimaadeen magaalada Madiina, iyagoo Khaliifka Cumar
Binu Khaddaab ugu bishaaraynaya guusha furashada ee uu Ilaah ku mannaystay,
isla mar ahaantaana ayna wadaan hoggaamiyihii ciidanka Furus ee Hurmuzaan.
Muslimiintii bishaaraynaysay waxay Khaliifka Cumar uga tacsiyeeyeen geeridii ku
timid geesigii halyeeyga ahaa ee Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi. Ilaah waxaan
ka baryaynaa inuu uga abaalmariyo guulihii uu Islaamka u soo hoyay xasanaad iyo
ajar fara badan, dhinaca kalena uu ummadda Islaamka maanta ku karaameeyo in la
helo boqolaal la mid ah halyeeyga Majsa’ata Ibnu Thawr Al-Saduusi aamiin.
###
Qore: Ibraahim Saalax Aaden
Email: ibra88@hotmail.com
SomaliTalk | Odense | Denmark
Daabacaad: November 1, 2000
FG: Walaal ku soo biir Faafinta Diinta Islaamka
FAAFI.BLOGSPOT.COM Facebook.com/faafidiinta
@WALAALAHA FAAFI DIINTA ISLAAMKA
0 comments:
Post a Comment