"NIN INDHO LA’ OO EEBBE (SW) ISAGA DARTIIS KU SOO
DEJIYAY 16 AAYADOOD, KUWAASOO LA AQRIYAY, LANA AQRIN DOONO LABADII CUSBAA INTAY
KA SOO LAABTAAN (HABEENKA & MAALINTA)"
Waa kuma saxaabiga isaga dartiis Nebiga looga canaantay
toddobo samo korkood, canaantaasoo ahayd tii ugu adkeyd uguna xanuunka
badnayd?!!. Waa kuma saxaabiga isaga dartiis uu malakul-Jibriil (cs) ugu soo
daadegay qalbiga Nebigeenna Muxammed (scw) isagoo xagga Rabbi(sw) ka waday
waxyi qur’aan ah. Saxaabigaas qiimahaas iyo maamuuskaas weyn lihi waa
Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum, kaasoo ahaa kii u addimi jiray Rasuulka (scw).
Cabdullaahi Ibnu Maktuum Ilaah ka raalli noqdee, wuxuu ahaa
reer Makaad, wuxuuna ka dhashay qabiilka Qureysh. Wuxuu Rasuulka (scw) la ahaa
xidid, maxaa yeelay afadii uu Rasuulka (scw) qabay ee la oran jiray Khadiija
Bintu Khuweylid ayaa waxay ahaayeen ilmo abti iyo ilmo eeddo laxmi ah.
Cabdullaahi Ibnu Maktuum aabihiis waxaa la oran jiray Qays Binu Zeyd,
hooyadiisna Caatika Bintu Cabdillaahi, waxaana loogu yeeri jiray Ummu Maktuum,
maxaa yeelay waxay Cabdullaahi dhashay isagoo indho daboolan oo indho la’.
Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum wuxuu la kowsaday kolkii uu
Nuurka Islaamka ka bishay magaalada Makka, isagoo uu Eebbe (sw) ku iftiimiyay
laabtiisa hanuunka iimaanka iyo islaamka, wuxuuna ka mid ahaa asxaabtii ugu
horeeyay ee qaata diinta Islaamka. Islaamidda uu Cabdullaahi soo islaamay wuxuu
kala kulmay jirdil iyo dhibaato, taasoo uu ka siyaadsaday ku sugnaasho iyo ku
adkeysi uu ku adkeysto qanaacadiisa Islaamka. Hagardaamo iyo dhibaatooyin fara
badan ayuu kala kulmay gaaladii Qureysh, hase ahaatee waxaasoo dhibaato ah ma
ayan tabardareynin oo ma daciifin iimaanka iyo xamaasadda Cabdullaahi ee uu
Islaamka u hayay. Balse, waxay arrimahaasi oo dhammi u kordhisay inuu sii
qabsado ku dhaqanka kitaabka Alle, dhinaca kalena uu korosado aqoonta la
xiriirta guud ahaan shareecadda Islaamka iyo sidoo kale inuu u jiheesto xaggaa
iyo ku camalfalka hanuunka Rasuulka (scw).
Jaceylka Cabdullaahi uu u qabay Rasuulka (scw) iyo dadaalka
uu ugu jiray barashada iyo xifdinta qur’aanka kariimka ahba waxay gaartey, inuu
fursad kasta uu u maro sidii uu arrintaas uga faa’iideysan lahaa. Dhinaca kale,
wuxuu Rasuulka (scw) aad iyo aad ugu dadaali jiray sidii ay u soo islaami
lahaayeen madaxda qureysh, sidaa darteed ayaa maalin maalmaha ka mid ah, wuxuu
Rasuulka (cw) la kulmay qaar ka mid gaaladii sida aadka ah u cadaadin jirtay
muslimiinta, sida Cutba Binu Rabiica iyo walaalkiis Shayba Binu Rabiica iyo
Camr Binu Hishaam, loona yiqiinnay Abuu Jahal iyo Umayata Binu Khalaf iyo
Waliid Binu Al-Muqiira oo ahaa Khaalid Binu Waliid aabihiis.
Markey arrintu halkaas mareyso, wuxuu Rasuulka (scw)
bilaabay inuu u jeediyo gaaladii wacdi, isla markaasna uu u soo bandhigo bal
inay soo islaamaan., isagoo aad ugu rajo weynaa Rasuulka inay soo islaamaan,
ama haddii kale ay joojiyaan dhibaatada ay muslimiinta ku hayaan. Isagoo
Rasuulka (scw) sii wato hadalka, ayaa waxaa u yimid Cabdullaahi Ibnu Ummi
Maktuum oo markaas ka dalbayay Rasuulka inuu u akhriyo aayad qur’aan ah, isagoo
leh:
"Rasuulkii Alloow waxaad i bartaa qaar ka mid ah wixii
uu Eebbe (sw) ku baray". Hase ahaatee, Rasuulka ma uusan dhugan xaggiisa
oo wuu ka jeestay oo weji kuduudiyay, isagoo u leexday dhinacii ay jireen
kooxdii uu la hadlayay ee qureysh, wuxuuna sidaas u sameenayay isagoo ku rajo
weynaa bal inay soo islaamaan, oo markaasna islaamkooda ay diinta Islaamka u
keento cisso iyo taageerada dacwada Rasuulka (scw). Hadalkii uu Rasuulka (scw)
u jeedinayay nimankii qureysh maba uusan dhammaynin, mana doonin inuu aado
reerkiisa, jeer uu Alle qabtay qaar ka mid aragtadiisa, wuxuuna dareemay dareen
ah sida isagoo la garaacayo madaxiisa oo kale. Intaa dabadeed, wuxuu Alle korkiisa
ku soo dejiyay aayadahan qur’aanka ah ee ku jira biloowga suuradda Cabasa:
"Wejiguu uruuriyay oo jeestay (waa Nebiga), inuu u
yimid kii indhaha la’aa darteed. Maxaad ka ogtahay inuu u dhow yahay inuu
hanuuno oo daahir noqdo. Ama uu waansamo, oo markaas waanadu anfacdo. Ruuxii is
deeqtoonaysiiya, Ma diga ayaa u bambixi, Maxaa kaa saaran hadduusan hanuunin.
Ruuxiise kuu yimaada isagoo degdegi, Oo Eebbe ka cabsanaya, Miyaad ka
shuqloomi, Sidaas ma ahan ee aayaduhu waa waano, Ruuxii doona wuu ku waano qaadan,
waxayna dhex ahaatay xaashiyo sharaf leh (looxal-maxfuudka), lana koryeelay oo
la daahiriyay, ayna ku jiraan gacmo kuwo sufaro ah (malaa’igta), kuwaasoo
sharaf iyo dhego nuglaan leh".
Waa lix iyo toban aayadood oo uu la soo degay malaga Jibriil
(cs), isagoo ku tuuray qalbiga Nebi Muxammad (scw), aayadahaasoo ku saabsanaa
arrintii Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum, waana aayado la aqrin doono laga soo
bilaabo xilligii ay soo degeen ilaa iyo maalinta aynu hadda joogno. Sidaas
ayaana loo aqrin doonaa ilaa uu inta Alle ka dhaxlayo dunida iyo waxa
dul-saaran dhammaanteed.
Wixii maalintaas ka danbeeyay, wuxuu Rasuulka (scw) ahaa kii
aad u maamuusa oo u qaddariya Cabdullaahi kolkuu u yimaado. Wuu soo dhoweyn
jiray haddii uu u yimaado, arrimahiisa ayuu la socon jiray, wixii uu u baahan
yahayna wuu u fulin jiray. Taasina la yaab ma lahayn, maxaa yeelay isaga
daraadiis ayuu Eebbe (sw) uga soo canaantay Rasuulkiisa toddobo cir korkood,
canaan tii ugu adkeyd, uguna qallafsanayd. Gaaladii Qureysh markii ay mar kale
soo laba-kacleeyeen dhibaatadii ay ku hayeen Rasuulka (scw) iyo mu’miniinta,
ayna darraatay dhibkooda ayuu Rasuulka (scw) wuxuu u ogolaaday muslimiinta inay
u haajiraan magaalada Madiina. Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum wuxuu ka mid ahaa
dadkii ugu horeeyay ee Alle dartii u haajira, isagoo diintiisa la cararaya.
Cabdullaahi oo uu weheliyay saxaabiga jaliilka ah ee la
yiraahdo Muscab Binu Cumeyr (goor hore ayuu islaamay, wuxuuna ku dhintay isagoo
shahiid ah dagaalkii Uxud) ayaa waxay ahaayeen asxaabtii ugu horeeyay ee
yimaada magaalada Madiina. Markii uu Cabdullaahi yimid magaaladii Madiina, maba
uusan sii joogin jeer isaga iyo Muscab ay durbadiiba ka bilaabeen gudbinta
dacwada Islaamka, iyagoo dadka bari jiray qur’aanka iyo guud ahaan cilmiga
diinta Islaamka.
Kolkii uu Rasuulka (scw) yimid magaalada Madiina, ayaa wuxuu
magacaabay Cabdullaahi Ibnu Maktuum iyo Bilaal Ibnu Rabaax si ay u addimaan,
lana jahraanna oraahda kalimadda tawxiidka maalin kasta 5 jeer. Waxay dadka ugu
yeeri jireen camalka kheyrka, iyagoo dhinaca kalena dadka ku baraarujin jiray
liibaanta. Bilaal ayaa addimi jiray, Cabdullaahina wuxuu aqimi jiray salaadda.
Amaba waxaa dhici jirtay mararka qaarkood inuu Cabdullaahi addimo, Bilaalna uu
salaadda aqimo. Nebiga (scw) aad iyo aad ayuu u maamuusi jiray Cabdullaahi,
maamuusiddaasina waxay gaartey inuu Rasuulka (scw) uu magaalada Madiina uga
tago Cabdullaahi Ibnu Maktuum, marka uu safarka dhowrka iyo tobanka maalmood
uga maqan yahay dibadda magaalada. Maqnaanshahaas midkood waxayba ahayd
maalintii uu Nebiga (scw) furanayay magaalada Makka.
Dagaalkii Badr ka dib, wuxuu Alle (sw) ku soo dejiyay
Nebigiisa aayado qur’aan ah, oo uu Ilaah ku kor yeelayo darajada mujaahidiinta,
isagoo ka fadilaya kuwa aan gelin dagaalka jihaadka si uu ruuxa jihaadiyo uu u
sii jeclaado jihaadka, dhinaca kalena uu arrintaa ka biyo-diido kuwa iyaga ka
fariistay goobta jihaadka. Aayadahaas waxay saameeyeen Cabdullaahi, isagoo
dhibsaday inuusan ka qayb qaadan fadligaas weyn ee aayaddu sheegtay. Sidaa
darteed Cabdullaahi wuxuu u yimid Rasuulka (scw), isagoo ku yiri hadalkan:
"Rasuulkii Alloow haddaan awoodi lahaa, waan jihaadi
lahaa", dabadeedna wuxuu si qalbi qushuucsan u baryay Alle, isagoo yiri:
"Ilaahayoow waxaad soo dejisaa cudur daarkayga", Ilaahayoow waxaad
soo dejisaa cudur daarkayga".
Yaaba ka dhaqsiinyo badnaa in la aqbalo ducadii Cabdullaahi
Ibnu Ummi Maktuum. Zeyd Binu Thaabit (rc) oo ahaa qoraagii waxyiga Nebiga (scw)
ayaa wuxuu yiri: " waxaan fadhiyay Rasuulka (scw) agtiisa, waxaa Rasuulka
dabooshay xasilooni, bowddadiisa ayaa ku dul dhacday bowddadayda, mana arag wax
ku culeys badnaa bowddadii Rasuulka, dabadeedna culeyskii waa laga qaaday,
wuxuu yiri: qor Zeydoow, waxaan qoray:, ma sinna kuwa dagaalka jihaadka ka
fariistay ee mu’miniinta ah iyo kuwa ka qayb galay jihaadka"
Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum ayaa istaagay, markaasna yiri:
"Rasuulkii Alloow, ka waran ruuxa aan awoodin inuu jihaado?!"
Hadalkii Cabdullaahi maba uusan sii dhameystirin jeer haddana Rasuulka (scw) ka
daboosho xasilooni kale, bowddadii Rasuulka ayaa ku dhacday bowddadayda, waxaana
dareemay culeyskii hore oo kale, dabadeedna wuxuu yiri: qor Zeydoow. Waxaan
aqriyay wixii aan qoray, oo ahaa: "ma sinna kuwa jihaadka ka fariistay ee
mu’miniinta ah". Rasuulka (scw) ayaa yiri, waxaad qortaa: "aan ka
ahayn kuwa dhibban". Waxaa soo degtay ka soo reebaddii dadka naafada ahaa,
taasoo uu in badan jeclaan jiray Cabdullaahi. In kasta oo uu Eebbe (sw) ka
cafiyay Cabdullaahi iyo dadka la midka ah ka qayb galka goobaha dagaalka,
haddana nafta Cabdullaahi ee mar waliba hiigsata meesha sare ayaa waxay ka biyo
diidday inay ka fariisato ka qayb galka goobaha jihaadka. Wuxuuna go’aan adag
ku gaarey inuu ka qayb qaadan doono jihaadka.
Maxaa yeelay, dadka sar sare ma damcaan, waxaan ka ahayn
waxyaabaha waaweyn. Wixii maalintaa ka danbeeyay, wuxuu Cabdullaahi ku dadaalay
inaynan dhaafin duulimaad ama dagaal la qaadayo, wuxuuna naftiisa ugu
qoondooyay goobta dagaalka howl gooni ah. Wuxuu oran jiray: "waxaad i
istaajisaan bartamaha labada saf dhexdooda, waxaadna ii dhiibtaan calanka si
aan idiinkugu qaado, una xafido, maxaa yeelay waxaan ahay ruux aanan wax arag
oo markaa aan awoodin orod iyo baxsi kale.
Sannadkii 14aad ee hijriga ayaa wuxuu Cumar Binu Khadaab
go’aan adag ku gaaray inuu ciidamada ku qaadi doono dagaal adag oo daba-geddiya
dowladda Furus, isla mar ahaantaana tirtirtana boqortooyadooda, isla mar
ahaantaana waddada u furta ciidamada muslimiinta. Cumar Binu Khadaab wuxuu
guddoomiye-goboleedyadiisa u qoray qoraalkan uu ku leeyahay: "yaan laga
soo tegin ruux haysta hub ama faras, amaba ruux geesi ah ama yaqaana tabta
dagaalka, idinkoo markaas ii soo diraya dhinacayga, dhaqsada oo dhaqsada".
Muslimiintii oo dhan ayaa hal mar ajiibay amarkii Cumar,
iyagoo dadkii dhan isugu yimid magaalada Madiina meel kasta. Dadkaas faraha
badnaa ayaa waxaa ku jiray Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum ee indhaha la’aa.
Ciidankii dagaalka wuxuu Cumar madax uga dhigay saxaabiga qiimaha badan ee
Sacad Binu Abii Waqaas, isagoo u jeediyay dardaaran, sogeetiyayna. Ciidankii
markii uu soo gaarey meesha la yiraahdo Al-qaadisiyah, ayaa waxaa soo baxay
Cabdullaahi oo lebisan dirac dagaaleedkiisii (qalab la isaga difaaco
hubka/seefaha), dhinaca kalena wuxuu dhammeystirtay u diyaar garowgiisii
dagaalka, naftiisana wuxuu u rashaxay inuu xanbaaro calanka muslimiinta iyo
inuu xafido. Labadii ciidan ayaa waxay dagaalamayeen saddex maalmood oo
qallafsan..
Waxay u dagaalameen labadii ciidan si aynan taariikhdii
furushada hadda ka hor wax la mid ah aynan u dhicin, jeer ay muslimiintii
markii danbe ay uga soo hoyato goobtii dagaalka guul aad u weyn, halka gaaladii
Furus dowladdoodii ugu weynayd lagu ciribtiray goobtaas. Boqortooyadii Furus
waa la ciribtiray. Dhulkii gaalada waxaa lagu koryeelay calankii towxiidka.
Goobtii dagaalka waxaa ku le’day oo ku shahiiday boqolaal ka mid ah
muslimiinta, waxaana ka mid ahaa shuhuddadaas Cabdullaahi Ibnu Ummi Maktuum.
Waxaa la helay isagoo dhiigiisa ku dhex jiifa, isla markaasna ku dhegan
calankii Mulimiinta. Halkaas waxaa ku dhammaatay sheekadii Cabdullaahi Ibnu
Ummi Maktuum, waxaan Illaah ka baryaynaa inuu u naxariisto isaga iyo dhammaan
asxaabtii diintaan u soo halgantay.
###
Qore: Ibraahim Saalax Aaden
Email: ibra88@hotmail.com
SomaliTalk | Odense | Denmark
Daabacaad: Sabti September 2, 2000
FG: Walaal ku soo biir Faafinta Diinta Islaamka
FAAFI.BLOGSPOT.COM Facebook.com/faafidiinta
@WALAALAHA FAAFI DIINTA ISLAAMKA
0 comments:
Post a Comment